ลวะ
ลวะ ลวะ ซึ่งนักวิชาการระยะหลังมักเขียนและออกเสียงว่า “ ลัวะ ” เป็นชาวพื้นเมืองที่มีอยู่ทั่วไปในภาคเหนือและกระจายไปถึงเมืองเชียงตุงและ เมืองยอง ในเขตเชียงใหม่-ลำพูน ศูนย์กลางของลวะอยู่ที่เชิงดอยสุเทพ เพราะหอผีปู่แสะย่าแสะ ซึ่งเป็นผีบรรพบุรุษของชาวลวะอยู่ที่เชิงดอยสุเทพ และเชื่อกันว่า ฤาษีวาสุเทพเป็นลูกหลานของปู่แสะย่าแสะ เช่นเดียวกับขุนหลวงวิลังคะหรือวิรังคะ ซึ่งเป็นหัวหน้าชาวลวะยุคสุดท้ายก็เป็นลูกหลานปู่แสะย่าแสะ ตำนานเจ้าสุวรรณคำแดงกล่าวถึงถิ่นที่อยู่ของลวะอยู่ในบริเวณเชิงดอยสุเทพและ เรียงรายลงมาที่ราบริมน้ำปิง ตำนานในล้านนามีทัศนะต่อ ลวะแบ่งได้เป็น ๓ กลุ่ม กลุ่มแรกเป็นตำนานพระธาตุในล้านนา ซึ่งมักกล่าวถึงลวะในความหมายที่เป็นคนที่อยู่ในภาคเหนือมาก่อน ภาพของลวะจึงเกิดขึ้นในยุคแรกเริ่ม ซึ่งมีความเก่าแก่กว่าชนกลุ่มอื่น ตำนานมักอ้างถึงพระพุทธเจ้า เมื่อครั้งยังมีพระชนม์ชีพอยู่ได้เสด็จมาเผยแผ่พระพุทธศาสนาและพบกับลวะผู้ หนึ่งถวายอาหารดังเช่น ตำนานพระธาตุลำปางหลวงกล่าวถึงลวะอ้ายกอนถวายน้ำผึ้ง และตำนานพระธาตุช่อแฮกล่าวถึงขุนลวะอ้ายค้อมถวายหมาก เป็นต้น ตำนานกลุ่มที่สอง เป็นตำนานเก่าแก่ล้าน...